آرامگاه سلطان سنجر

    "ترکمن ، بدلیل ارزشهای انسانی و تاریخی ملّت کبیری است. این ارزشها مدّتهاست در فرهنگ بشریّت در ردیف خزاین آدمی به تاریخ پیوسته است."

    در بین یکی از آثارهای معماری باستانی که مربوط به تاریخ و مدنیّت که در محدوده های اقلیمی ترکمنستان باقی مانده است ، آرامگاه باشکوه سلطان سنجر سلجوقی می‌باشد. این عمارت با ویژگیهایی از قبیل استحکام و عظمت، دقّت در معماری آن ، در عین حال احداث آن به مثابه هماهنگی جزء به جزء قطعات آن با کلّ معماری عمارت معاصرین خودرا به شگفت واداشته است.

     جهانگرد جغرافیدان و موّرخ مشهور قرن سیزدهم یاقوت الحموی در آستانه حمله مغولها هنگام اقامت در شهر مرو در مورد برج این آرامگاه بیانات مفصّلی از خود به عبارت زیر به یادگار گذاشته است :" بر فراز آن گنبد نیلگونی احداث شده است. آن گنبد از مسافت یک روزه راه مشاهده میشده است ."

     حتّی در نتیجه تسلّط و غارتگریهای هلاکتبار مغولها بعداز گذشت دهها سال که روبه ویرانی گذاشته بود، ناظرین راجع به آن چنین نوشته اند :" یکی از عمارتهای پر عظمت سلاطین جهان گستر تاریخ می باشد و از چنان استحکامی برخوردار می باشد که هیچ نیروئی قادر به آسیب رساندن به آن نمی باشد. " ( احـتظاری – قرن XV)

       امّا گذشت زمان تأثیر خودرا بر آن برجای گذاشته است. بنابر عکسهائیکه در اواخر قرن نوزدهم از آن برداشته شده است آرامگاه در یک وضعیّت تأسّف آوری مصوّر گشته است. مرمّت و نوسازیهای انجام شده تأثیر چندانی در معماری آرامگاه سلطان سنجر نداشته است. این عمارت بتدریج روبه خرابی می رفت.

      بعداز کسب استقلال ترکمنستان بعنوان یک کشور مستقلّ راه جهانگردان بین المللی را گشوده و همطراز با سایر آثارهای تاریخی شهرت این آرامگاه باشکوه در عرصه جهانی ترویج یافته و عملیّات ترمیم و بازسازی آن بر اساس تحقیقات علمی با مرحله جدیدی از سر گرفته شد.

      با تلاشهای جناب آقای صفرمراد ترکمنباشی کبیر تمام آثارهای باستانی مرو قدیم درسال 1999/ میلادی از جانب مرکز علمی یونسکو وارد لیست " میراثهای فرهنگی دنیا" گردید .

      در سال 2001/ میلادی در بین دوَلِ جمهوریهای ترکیّه و ترکمنستان جهت مرمّت و بازسازی گنبد آرامگاه سلطان سنجر توافقنامه ای را به امضاء رساندند. در راستای اجرای این توافقنامه با همکاری حکومتهای دو کشور عملیّات مرمّت موفقیّت آمیز به اتمام رسیده، هربخش و هر جزء از عمارت متناسب با الگوبرداریهای جهانی و براساس قوانین علمی جایگزین شده است. در این عملیّات از مشاورتهای کارشناسان با تجربه یونسکو بهره برداری شده و با در نظر گرفتن راههای علمی مرمّت سازی بین المللی، بدون آسیب رسانی به الگوهای باقیمانده آن با حفظ استحکام عمارت، آن قسمت از اجزائی را که از بین رفته بود از نو مرمّت شده است.    

     این معماری بعداز گذشت 800 سال گوئی که از نو جان گرفته با شـد، با شوکت سحرانگیز خود صنعت معماری استادانه نیاکان مارا وصف می کـنـد .

               تورونتو- خانگلدی اونق: 4/dec./05